भारताच्या पहिल्या महिला सिव्हिल इंजिनियर कोण होत्या माहिती आहे का..???

1953 मध्ये, पुल अभियंताची एक कन्या शकुंतला ए भगत या मुंबईतील वीरमाता जिजाबाई टेक्नॉलॉजिकल इन्स्टिट्यूटमधून सिव्हिल इंजिनिअरिंगची पदवी मिळविणाऱ्या पहिल्या भारतीय महिला होत्या.

ब्रिज सुपरस्ट्रक्चर्सच्या संशोधन व विकासासाठी त्या अग्रणी होत्या. यांत्रिकी अभियंता असलेल्या पती अनिरुद्ध एस भगतसमवेत या दोघांनी एकत्रितपणे या क्षेत्रातील सर्वप्रथम एकूण प्रणालींचा विकास केला. यामध्ये केवळ विधानसभा दरम्यान परवानगीच्या माध्यमातून विविध रहदारी रुंदी आणि लोड-बेअरिंगच्या पुलांच्या विविध प्रकारच्या ओलांडून प्रमाणित, मॉड्यूलर भागांचा वापर करणे समाविष्ट आहे.

क्वाड्रिकॉन स्टील पूल हिमालयाच्या प्रदेशात लोकप्रिय आहेत जेथे इतर ब्रिज तंत्रज्ञानाची अंमलबजावणी करणे अशक्य आहे. मग हे सर्व कसे सुरू झाले?

काँक्रीटचा व्यवसाय

1960 मध्ये शकुंतला यांनी पेनसिल्व्हेनिया विद्यापीठातून सिव्हिल आणि स्ट्रक्चरल अभियांत्रिकी विषयात पदव्युत्तर पदवी संपादन केली आणि मुंबईतील भारतीय तंत्रज्ञान तंत्रज्ञान संस्थेत सिव्हील अभियांत्रिकीचे सहाय्यक प्राध्यापक आणि अवजड रचनांच्या प्रयोगशाळेचे प्रमुख म्हणून शिकवले.

1970 मध्ये शकुंतला आणि तिच्या पतीने त्यांच्या पेटंट प्रीफेब्रिकेटेड मॉड्यूलर डिझाइनमध्ये तज्ञ असलेल्या ब्रिज कन्स्ट्रक्शन फर्म – क्वाड्रिकॉन ही कंपनी सुरू केली.

अहवालानुसार, त्यांच्यातील बहुतेक नवीन उपक्रमांचा उद्भव समाजातील गंभीर गरजांच्या निरिक्षणातून झाला. सुधारणांच्या स्कोपचे मूल्यांकन करून ते सिव्हिल इंजिनिअरिंगच्या क्षेत्रात एकूणच विकास करू शकले.

शकुंतला यांनी युनायटेड स्टेट्स, जर्मनी आणि युनायटेड किंगडममधील प्रकल्पांसह जगभरातील शेकडो पुलांच्या डिझाइन व बांधकामांवर काम केले आहे. तिने लंडनच्या सिमेंट कंक्रीट असोसिएशनसाठी कंक्रीटवर संशोधन केले आहे आणि इंडियन रोड कॉंग्रेसच्या सदस्या होत्या.

क्वाड्रिकॉनद्वारे राबविलेले प्रकल्प

त्यांच्या पेटंट इनोव्हेशनसह, संपूर्ण यंत्रणेकडे या कंपनीने 1972 मध्ये हिमाचल प्रदेशच्या स्पीती येथे पहिला पूल बांधला. चार महिन्यांतच त्यांना दोन छोटे पूल बांधण्यात यश आले. त्याच वेळी, त्यांच्या तंत्रज्ञानाविषयी हा शब्द इतर जिल्ह्यांमध्ये आणि राज्यांत पसरला. 1978 पर्यंत कंपनीने काश्मीर ते अरुणाचल प्रदेशपर्यंत 69 पूल बांधले होते.

एका अहवालानुसार, हे सर्व प्रकल्प वैयक्तिक जोखमीच्या जोरावर निधी घेऊन हाती घेण्यात आले होते. सरकारी विभागांसह गुंतवणूकदार गुंतवणूक करण्यास नाखूष होते कारण कंपनी अशा प्रकारच्या जटिल अनुसंधान व विकासात गुंतली होती जी प्रगत देशांनीही प्रयत्न करण्यासाठी घेतलेली नव्हती.

आत्तापर्यंत शकुंतला आणि त्यांच्या नवऱ्याने 200 हून अधिक क्वाड्रिकॉन स्टील पुलांची रचना केली आहे.

क्वाड्रिकॉनद्वारे नवकल्पना

स्टील ही एक आदर्श बांधकाम सामग्री आहे, परंतु पूल बांधण्यासाठी वापरण्यापासून ते काढून टाकले जात आहे कारण जोडणे, जोडणे आणि वेल्डिंग करणे अशक्य जोडण्या आणि जोडण्याच्या प्रणालीमुळे अस्तित्त्वात नाही.

त्याच्या मर्यादा लक्षात घेऊन, 1968 मध्ये क्वाड्रिकॉनने ‘युनिझर कनेक्टर’ विकसित केला – स्टीलच्या रचनांसाठी एक आदर्श स्ट्रक्चरल जॉइनिंग डिव्हाइस. त्यासाठीच 1972 मध्ये श्री आणि श्रीमती भगत यांना आविष्कार प्रोत्साहन मंडळाकडून सर्वोच्च पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले.

1993 मध्ये शकुंतला यांना ‘वूमन ऑफ द इयर’ किताबही मिळाला आणि 2012 मध्ये वयाच्या 79 व्या वर्षी त्यांचे निधन झाले.

Leave a Comment