6 जून 1984 रोजी सकाळी 7.30 च्या सुमारास लष्करी इतिहासामधील सर्वात विलक्षण लढाईंपैकी एक ऑपरेशन ब्लू स्टार डोक्यावर आलं तेव्हा भारतीय सैन्याच्या अकाल टँकने 10MM च्या उच्च-स्फोटक स्क्वॉश डोक्याच्या शेलांसह अकाल तख्त शीख मंदिरात दगडफेक केली. अमृतसरमधील सुवर्ण मंदिर. या दोन्ही गुंतागुंतीच्या घरांवर कट्टरपंथी शीख उपदेशक संत जर्नलसिंग भिंद्रनवाले यांनी कब्जा केला होता आणि ते मजबूत केले होते.

पंजाबमधील अमृतसरमधील हरमंदिर साहिब कॉम्प्लेक्सच्या इमारतीत लपलेले शीख नेते जर्नलसिंह भिंद्रानवाले आणि त्यांचे अनुयायी यांना पकडण्यासाठी ऑपरेशन ब्लू स्टार हे भारतीय सैन्य कारवाईचे कोड नेम होते जे 1 ते 10 जून, 1984 दरम्यान यशस्वी करण्यात आले.

भारतीय सैन्याने हाती घेतलेली सर्वात मोठी अंतर्गत सुरक्षा अभियान. ऑपरेशन ब्लू स्टार इंदिरा गांधी यांनी पंजाबमधील कायदा व सुव्यवस्थेच्या परिस्थितीवर उपाय म्हणून काम केले.

तत्कालीन पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांनी हरमंदिर साहिब कॉम्प्लेक्स (सुवर्ण मंदिर) मध्ये शस्त्रे जमा करणाऱ्या शीख अतिरेक्यांना हटवण्यासाठी सैन्याला कारवाईचे आदेश दिले होते.

ऑपरेशन ब्लू स्टार 1 जून ते 8 जून 1984 दरम्यान अमृतसरमध्ये राबविण्यात आले.

ऑपरेशन ब्लू स्टारचा जन्म

ऑपरेशन ब्लू स्टारचा जन्म भारतात खलिस्तान चळवळीनंतर झाला. खालिस्तान चळवळ ही एक राजकीय शीख राष्ट्रवादी चळवळ होती आणि ज्याचा उद्देश सध्याच्या उत्तर-पश्चिम प्रजासत्ताक भारतातील शिखांसाठी स्वतंत्र राज्य निर्माण करण्याच्या उद्देशाने होता.

जरी 1940 ते 1950 च्या दशकाच्या सुरूवातीला खलिस्तान चळवळ सुरू झाली असली तरी 1970 ते 1980 च्या दशकात याला लोकप्रियता मिळाली.

जरनल सिंह भिंद्रानवाले

ऑपरेशन ब्लू स्टारमागील मुख्य कारण म्हणजे भिंद्रानवाले दमदमी टकसालचे नेते होते. नेता म्हणून भिंद्रानवाले यांचा शीख तरुणांवर प्रभाव होता. त्यांनी बर्‍याच लोकांना शीख नियम व तत्त्वांचे पालन करण्यास प्रवृत्त केले.

ऑपरेशन ब्लू स्टार दरम्यान, भिंद्रानवाले आणि खलिस्तान समर्थकांनी अमृतसरच्या सुवर्ण मंदिरातील अकाल तख्त परिसर ताब्यात घेतला.

भिंद्रानवाले यांच्या कडे खलिस्तान निर्मितीचे समर्थक म्हणून पाहिले गेले. ऑपरेशन ब्लू स्टार विशेषत: जर्नलसिंग भिंद्रनवाले यांना सुवर्ण मंदिर संकुलातून काढून टाकणे आणि हरमंदिर साहिबवरील नियंत्रण परत मिळविणे हे होते.

मृतांची संख्या

अधिकृत अहवालात भारतीय सैन्यात मृत्यूची संख्या 83 आणि नागरीकांच्या मृत्यूची संख्या 22 अशी नोंदविण्यात आली आहे, परंतु स्वतंत्र अंदाज त्यापेक्षा जास्त आहे.

ऑपरेशन सनडाउन

ऑपरेशन सनडाउन ही बेबंद मिशन होती जी रॉ एजन्सीने भिंद्रानवाले यांचे अपहरण करण्यासाठी आखलेली योजना होती.

ऑपरेशन ब्लॅक थंडर

ऑपरेशन ब्लॅक थंडर ऑपरेशन ब्लू स्टारचा दुसरा टप्पा होता. पहिला टप्पा 30 एप्रिल, 1986 रोजी पार पडला, तर दुसरा ऑपरेशन ब्लॅक थंडर 9 मे 1988 रोजी सुरू झाला. राष्ट्रीय सुरक्षा रक्षकांच्या (एनएसजी) ब्लॅक कॅट कमांडोने सुवर्ण मंदिरातून शीख अतिरेक्यांना काढून टाकण्यासाठी हे केले.

ऑपरेशन ब्लू स्टारचे दोन भाग केले गेले:

1. ऑपरेशन मेटलः ते केवळ गोल्डन टेंपलपुरते मर्यादित नव्हते परंतु यामुळे ऑपरेशन शॉप – पंजाबच्या बाहेरील भागातील संशयितांना पकडले गेले.
2. ऑपरेशन वुड्रोज संपूर्ण पंजाबमध्ये सुरू करण्यात आला. टँक, तोफखाना, हेलिकॉप्टर आणि चिलखती वाहने वापरुन भारतीय सैन्याने ही कारवाई केली.

मीडिया ला विरोध

1984 मध्ये सरकारने माध्यमांना पंजाबमध्ये पूर्णपणे प्रवेश करण्यास बंदी घातल्यामुळे सरकारला बरीच प्रतिक्रिया दिली गेली. मीडिया कर्मचार्‍यांना बसमध्ये बसवून हरियाणा सीमेवर सोडण्यात आले. पंजाबमध्ये कर्फ्यूची परिस्थिती असल्याने त्यांच्यासाठी प्रवासासाठी कोणताही मार्ग उपलब्ध नव्हता. जो कोणी पोहोचला त्याला पंजाबमध्येही प्रवेश करण्याची परवानगी नव्हती.

नंतर..

सैनिकी हल्ल्यामुळे संपूर्ण जगभरात शीख समुदायाच्या सदस्यांमध्ये तणाव निर्माण झाला.

बदला

ऑपरेशन ब्लू स्टारला परवानगी मिळाल्याबद्दल या घटनेचा बदला म्हणून पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांची 31 ऑक्टोबर, 1984 रोजी त्यांच्याच दोन शिख अंगरक्षकांनी त्यांची हत्या केली.